O co chodzi w wierszu? Powtórka przed egzaminem

GATUNKI LIRYCZNE

• treny, np. treny Jana Kochanowskiego – utwory poświęcone osobom zmarłym, np. wodzom, władcom, sławnym, zasłużonym postaciom; nowością wprowadzoną przez Jana z Czarnolasu było poświecenie utworu żałobnego dziecku.
• pieśni, np. pisane przez Jana Kochanowskiego („Czego chcesz od nas, Panie”) – o tematyce filozoficznej, refleksyjnej, religijnej, miłosnej, biesiadnej; rytmiczne, melodyjne, na ogół zawierają refren.
• hymny, np. „Mazurek Dąbrowskiego” Józefa Wybickiego – typ pieśni, utwór o charakterze pochwalnym, może mieć też charakter modlitwy, jak
  „Hymn” Juliusza Słowackiego (por. też „Hymn o zachodzie słońca” lub „Smutno mi, Boże”).
• elegie, np. „Elegia o…[chłopcu polskim]” – utwory żałobne.
• sonety, np. „Sonety krymskie” Adama Mickiewicza – wiersze o ściśle określonej, kunsztownej budowie, złożone z 14 wersów, na ogół w układzie dwie strofy czterowersowe + dwie strofy trzywersowe (4+4+3+3) – pierwsze dwie o charakterze opisowym, dwie kolejne o charakterze refleksyjnym.
• inne wiersze liryczne, np. „Dusiołek” Bolesława Leśmiana, „Bagnet na bron” Władysława Broniewskiego, „Nienawiść” Wisławy Szymborskiej, „Kamyk” Zbigniewa Herberta.

SYSTEMY WERSYFIKACYJNE
 Wiersz sylabiczny − typ wiersza, w którym liczba sylab w wersach jest jednakowa, w stałym miejscu przypada akcent na końcu wersu i przed średniówką; odmiana wiersza sylabicznego jest wiersz sylabotoniczny, w którym obowiązuje stały rozkład akcentów w wersach.
 Wiersz wolny − wiersz nienależący do żadnego systemu wersyfikacyjnego (np. sylabicznego, sylabotonicznego czy tonicznego), nie cechuje go regularność w zakresie budowy wersów.

Czy odróżniasz rodzaje od gatunków literackich? Czy umiesz określić gatunek utworu? Czy rozpoznasz środki artystyczne w wierszu?

Zajrzyj do „Victora” nr 6/2019 i powtórz wszystkie wiadomości. To się przyda do egzaminu!